فرانچایزینگ چیست؟

فرانچایزینگ (Franchising) یکی از مدل‌های موفق توسعه کسب‌وکار است که به خصوص برای راه اندازی کافی شاپ و یا راه اندازی رستوران کاربرد دارد. این مدل به کسب‌وکارهای نوپا و کارآفرینان فرصت می‌دهد تا با استفاده از یک برند معتبر و شناخته‌شده، ریسک‌های مرتبط با راه‌اندازی کسب‌وکار را کاهش دهند و سریع‌تر به سودآوری دست یابند. اگر می‌خواهید درباره‌ی فرانچایزینگ اطلاعات بیشتری کسب کنید، با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید.

فرانچایز چیست؟ (Franchise)

فرانچایز یک مدل قراداد تجاری است که در آن یک شرکت (فرانچایز دهنده) به فرد یا کسب‌وکاری دیگر (فرانچایز گیرنده) اجازه می‌دهد از برند، محصولات، خدمات و مدل کسب‌وکار آن استفاده کند. در این مدل، فرانچایز گیرنده معمولاً در ازای پرداخت هزینه اولیه و درصدی از درآمد، به امکانات و حمایت‌های برند اصلی دسترسی پیدا می‌کند.

مفاهیم فرانچایز

فرانچایز با تعریف دقیق مفاهیم و ساختارها، همکاری منظم و موفقی بین فرانچایزر و فرانچایزی ایجاد می‌کند. در ادامه، شما رو با این دو مفهوم و سایر مفاهیم مرتبط با فرانچایز آشنا می‌کنیم.

• فرانچایزر (Franchisor)
  شرکت یا کسب‌وکاری که مالک برند، محصولات و مدل کسب‌وکار است و این حق را به افراد یا شرکت‌های دیگر می‌دهد که از این موارد استفاده کنند. فرانچایزر معمولاً وظیفه ارائه آموزش، پشتیبانی، راهنمایی و استانداردهای عملیاتی را به عهده دارد.
• فرانچایزی (Franchisee)
  شخص یا شرکتی که با پرداخت هزینه اولیه و درصدی از سود، حق استفاده از برند و مدل کسب‌وکار فرانچایزر را به دست می‌آورد. فرانچایزی مسئولیت راه‌اندازی و مدیریت کسب‌وکار خود را دارد، اما باید قوانین و استانداردهای فرانچایزر را رعایت کند.
• قرارداد فرانچایز (Franchise Agreement)
  یک توافق‌نامه حقوقی بین فرانچایزر و فرانچایزی که شرایط، تعهدات و حقوق هر دو طرف را مشخص می‌کند. این قرارداد شامل مواردی مثل مدت قرارداد، نحوه پرداخت هزینه‌ها، محدوده جغرافیایی فعالیت، استانداردهای عملیاتی، و شرایط فسخ یا تمدید قرارداد می‌شود.
• قرارداد تمدید (Renewal Agreement)
  شرایط و قوانین مربوط به تمدید قرارداد فرانچایز پس از پایان دوره اولیه است. این قرارداد معمولاً شامل بررسی عملکرد فرانچایزی و رعایت استانداردها می‌شود.
• حق امتیاز (Royalty Fee)
  مبلغی که فرانچایزی به صورت دوره‌ای (معمولاً ماهانه) به فرانچایزر پرداخت می‌کند. این هزینه به شکل درصدی از درآمد یا یک مبلغ ثابت تعیین می‌شود و به عنوان حق استفاده از برند و ادامه پشتیبانی پرداخت می‌شود.
• فرانچایز مادر (Master Franchise)
  نوعی قرارداد فرانچایز که در آن فرانچایزر حق امتیاز یک منطقه بزرگ (مثلاً یک کشور) را به یک فرانچایزی می‌دهد. فرانچایزی مادر می‌تواند زیرمجموعه‌های دیگری را در آن منطقه ایجاد کند و خود نقش فرانچایزر محلی را بازی کند.
• منطقه انحصاری (Exclusive Territory)
  منطقه‌ای جغرافیایی که فرانچایزی در آن حق انحصاری فعالیت تحت برند فرانچایزر را دارد. این مفهوم از رقابت بین شعب فرانچایز در یک منطقه جلوگیری می‌کند.
• استانداردهای عملیاتی (Operational Standards)
  مجموعه دستورالعمل‌ها و مقرراتی که فرانچایزی باید برای حفظ کیفیت خدمات یا محصولات برند رعایت کند. این استانداردها شامل طراحی داخلی، خدمات مشتریان، بازاریابی، مدیریت کارکنان و کیفیت محصول است.

این مفاهیم پایه‌های اصلی ساختار فرانچایز هستند و نقش مهمی در تعریف وظایف و همکاری میان طرفین دارند.

انواع فرانچایز

آشنایی با انواع فرانچایز می‌تواند به شما در انتخاب مناسب‌ترین مدل کسب‌وکار کمک کند. بدین ترتیب می‌توانید بر اساس نیازها و توانایی‌های خود، تصمیم‌گیری آگاهانه‌ای داشته باشید و از فرصت‌های موجود به بهترین شکل بهره ببرید.

1. فرانچایز محصول و توزیع (Product and Distribution Franchise) در این نوع، فرانچایزی اجازه دارد محصولات تولید شده توسط فرانچایزر را تحت نام برند بفروشد. این مدل در صنایع خودروسازی، لوازم خانگی و نوشیدنی بسیار رایج است.
2. فرانچایز کسب‌وکار کامل (Business Format Franchise) در این نوع، فرانچایزی نه تنها از محصولات، بلکه از مدل کامل کسب‌وکار شامل آموزش، عملیات، بازاریابی و پشتیبانی فرانچایزر استفاده می‌کند. کافی‌شاپ‌ها و رستوران‌ها معمولاً از این نوع هستند.
3. فرانچایز تولید (Manufacturing Franchise) این نوع فرانچایز به فرانچایزی اجازه می‌دهد محصولات را تحت برند فرانچایزر تولید کرده و بفروشد. معمولاً در صنایع غذایی و نوشیدنی کاربرد دارد.
4. فرانچایز سرمایه‌گذاری (Investment Franchise) در این مدل، فرانچایزی به عنوان سرمایه‌گذار عمل کرده و مدیریت روزمره کسب‌وکار توسط یک تیم حرفه‌ای انجام می‌شود. هتل‌ها و مراکز تفریحی از این نوع هستند.
5. فرانچایز تبدیل (Conversion Franchise) در این نوع، یک کسب‌وکار مستقل به فرانچایز تبدیل می‌شود و تحت برند فرانچایزر فعالیت می‌کند. این مدل معمولاً در صنعت خدمات مانند آژانس‌های املاک استفاده می‌شود.

درک انواع فرانچایز به شما کمک می‌کند تا مسیر کسب‌وکار خود را با اطمینان بیشتری انتخاب کنید. با توجه به تنوع مدل‌های فرانچایز، انتخاب مناسب می‌تواند به موفقیت و رشد سریع‌تر کسب‌وکار شما کمک کند. این امر خصوصاً برای افرادی که در حوزه فرانچایز تازه‌کار هستند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. فرانچایز علاوه بر انواع مختلف، قراردادهای متفاوتی نیز دارد.

انواع قرارداد فرانچایز

شناخت انواع قراردادهای فرانچایز به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا براساس اهداف و شرایط خود، بهترین توافق ممکن را انتخاب کنند. هر نوع قرارداد فرانچایز مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارد و انتخاب درست می‌تواند به کاهش ریسک‌ها و افزایش موفقیت کسب‌وکار کمک کند.

1. قرارداد تک واحدی (Single Unit Franchise Agreement) فرانچایزی مجاز است یک واحد از کسب‌وکار فرانچایز را راه‌اندازی و مدیریت کند. این ساده‌ترین و رایج‌ترین نوع قرارداد است.
2. قرارداد چند واحدی (Multi-Unit Franchise Agreement) فرانچایزی اجازه دارد چندین واحد از فرانچایز را در مناطق مختلف راه‌اندازی کند. این نوع قرارداد معمولاً برای کارآفرینان با تجربه مناسب است.
3. قرارداد فرانچایز مادر (Master Franchise Agreement) فرانچایزی در یک منطقه جغرافیایی بزرگ (مثل یک کشور) حق توسعه فرانچایز را دریافت می‌کند و می‌تواند زیرمجموعه‌های خود را ایجاد کند.
4. قرارداد توسعه منطقه‌ای (Area Development Agreement) فرانچایزی متعهد می‌شود در یک بازه زمانی مشخص، چندین واحد را در یک منطقه خاص راه‌اندازی کند. این نوع قرارداد معمولاً برای توسعه سریع استفاده می‌شود.

انتخاب قرارداد مناسب در فرانچایز تأثیر زیادی بر موفقیت و دوام کسب‌وکار دارد. شناخت تفاوت‌های قراردادها و مشورت با متخصصان حقوقی و همچنین آشنایی با قوانین و لصول فرانچایز که در ادامه بیان می‌کنیم،  به شما کمک می‌کند تا بهترین تصمیم را بر اساس اهداف و منابع خود اتخاذ کنید.

قوانین و اصول فرانچایز

برای حفظ یکپارچگی و موفقیت در سیستم فرانچایز، رعایت یک سری اصول و قوانین مشخص ضروری است. در ادامه، به بررسی این قوانین و اصول خواهیم پرداخت تا هر فردی که به دنبال ورود به دنیای فرانچایز است، بتواند با آگاهی کامل و درک درست از آنها اقدام کند.

1. رعایت استانداردهای برند فرانچایزی موظف است تمام دستورالعمل‌ها و استانداردهای عملیاتی برند را رعایت کند، از جمله کیفیت محصولات و خدمات، طراحی فروشگاه و نحوه برخورد با مشتری.
2. پرداخت هزینه‌ها فرانچایزی باید هزینه‌های اولیه (Franchise Fee)، حق امتیاز (Royalty Fee) و سایر هزینه‌ها مثل هزینه‌های تبلیغاتی را به موقع پرداخت کند.
3. استفاده از سیستم‌های تایید شده فرانچایزی باید از تجهیزات، نرم‌افزارها و مواد تایید شده توسط فرانچایزر استفاده کند تا کیفیت و هماهنگی حفظ شود.
4. محدوده فعالیت جغرافیایی فرانچایزی باید تنها در منطقه مشخص شده در قرارداد فعالیت کند و از ورود به بازارهای دیگر خودداری کند.
5. آموزش و به‌روزرسانی فرانچایزی موظف است در دوره‌های آموزشی و برنامه‌های به‌روزرسانی شرکت کند تا بتواند به خوبی کسب‌وکار را مدیریت کند.

مراحل انجام فرانچایز

فرانچایز یک فرآیند پیچیده و گام به گام است که نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و رعایت مراحل مشخصی است. این مراحل به صاحبان کسب‌وکار کمک می‌کند تا سیستم خود را به درستی گسترش داده و از پتانسیل‌های بازار بهره‌برداری کنند. در ادامه، مراحل انجام فرانچایز را مرور خواهیم کرد تا فرآیند ایجاد یک سیستم موفق و پایدار را به طور دقیق‌تر بشناسیم.

1. تحقیق و انتخاب برند بررسی برندهای مختلف فرانچایز و انتخاب گزینه‌ای که با اهداف و توانایی‌های مالی شما همخوانی دارد.
2. بررسی قرارداد فرانچایز مطالعه دقیق قرارداد و مشورت با وکیل یا مشاور برای درک کامل تعهدات و حقوق.
3. پرداخت هزینه اولیه پرداخت مبلغ اولیه به فرانچایزر برای دریافت حق امتیاز.
4. آموزش شرکت در برنامه‌های آموزشی که توسط فرانچایزر ارائه می‌شود.
5. راه‌اندازی کسب‌وکار راه‌اندازی واحد فرانچایز با استفاده از پشتیبانی و راهنمایی فرانچایزر.
6. عملیات و مدیریت مدیریت روزمره کسب‌وکار و حفظ استانداردهای تعیین شده توسط فرانچایزر.

مزایا و معایب فرانچایز

قبل از تصمیم‌گیری برای ورود به دنیای فرانچایز، شناخت مزایا و معایب آن بسیار اهمیت دارد. این شناخت می‌تواند به شما در ارزیابی بهتر فرصت‌ها و چالش‌های پیش رو کمک کند.

مزایا:

• برندینگ آماده
  استفاده از یک برند معتبر باعث جلب سریع اعتماد مشتریان می‌شود.
• مدل کسب‌وکار اثبات‌شده
  فرانچایزی یک سیستم عملیاتی موفق و تست‌شده دارد. کسب‌وکارهای فرانچایز که با نام برندهای شناخته شده کار می‌کنند، کمتر با ورشکستگی روبرو می‌شوند.
• پشتیبانی فرانچایزر
  شامل آموزش، بازاریابی، تأمین مواد اولیه و راهنمایی‌های مدیریتی می‌شود. همچنین امتیازگیرنده با تکنیک‌های تجاری و اسرار تجاری برند آشنا می‌شوند.
• ریسک کمتر
  استفاده از تجربیات فرانچایزر باعث کاهش خطرات معمول در راه‌اندازی کسب‌وکار می‌شود.

معایب:

• هزینه‌های بالا
  هزینه اولیه، حق امتیاز و هزینه‌های تبلیغاتی دارد. فرانچایزی (امتیازگیرنده) باید مبلغی را به مالک امتیاز برند پرداخت کند. در برخی موارد، حتی ممکن است مجبور شود سود خود را با امتیازدهنده تقسیم کند. گاهی حق فرانچایز باید در قالب درصدی از فروش یا درآمد به امتیازدهنده پرداخت شود. این درصد بسته به صنعت می‌تواند بین 4.6 تا 12.5 درصد متغیر باشد.
• کنترل محدود
  فرانچایزی باید تمامی قوانین و استانداردهای فرانچایزر را رعایت کند و آزادی عمل محدودی دارد. او همیشه باید به سیاست‌ها و قوانین صاحب‌امتیاز پایبند باشد. برخی از اختیارات از وی گرفته می‌شود به عنوان مثال، اگر شما حق‌امتیاز مک دونالد را گرفته‌اید، در مورد اینکه چه محصولاتی بفروشید، چگونگی چیدمان فروشگاه خود یا حتی نحوه طراحی لباس کارکنانتان نمی‌توانید تصمیم بگیرید.
• وابستگی به برند اصلی
  هرگونه ضعف یا اشتباه فرانچایزر می‌تواند بر کسب‌وکار فرانچایزی تاثیر منفی بگذارد.
• تقسیم سود
  پرداخت مداوم درصدی از درآمد به فرانچایزر می‌تواند فشار مالی ایجاد کند.

فرانچایز به عنوان یک مدل کسب‌وکار جذاب، می‌تواند فرصت‌های بسیاری برای کارآفرینان فراهم کند، اما با چالش‌هایی نیز همراه است. انتخاب فرانچایز مناسب نیازمند تحقیق دقیق و ارزیابی میزان تطابق آن با اهداف شخصی و منابع موجود است. با شناخت کامل مزایا و معایب، می‌توانید تصمیم‌گیری آگاهانه‌ای داشته باشید و از پتانسیل‌های این مدل کسب‌وکار بهره‌مند شوید.

نکات مهم برای بستن قرارداد فرانچایز

• هنگام بستن قرارداد فرانچایز دقت کنید که زمان قرارداد چه مدت است و اینکه شرایط خرید حق‌امتیاز یا تمدید در قراراداد قید شود.
• برای امضای قرارداد فرانچایزینگ عجله نکنید. به حرف‌های صاحب‌امتیاز اکتفا نکنید. اطمینان حاصل کنید که همه‌ی تعهدات در قرارداد ثبت شده باشد.
• باتوجه به بودجه، وضعیت کسب‌وکار فرانچایزینگ در بازار، محلی که کسب‌و‌کار فرانچایزینگ خود را باید در آن افتتاح کنید و میزان مشاوره و کمک صاحب‌امتیاز، بهترین فرصت فرانچایزینگ مناسب خود را بیابید.
• قبل از خرید فرانچایز حتما از مواردی مانند محبوبیت نام برند تجاری، نظرات مصرف‌کنندگان درباره برند آگاه شوید.
• بعد از دریافت فرانچایز آموزش‌هایی به شما داده خواهد شد. میزان این پشتیبانی و حمایت‌ها و سطح و کیفیت آموزش‌ها می‌تواند موارد مهمی در تصمیم‌گیری شما باشد
• توجه کنید که بعد از دریافت حق فرانچایز مجموعه‌‌ای از محدودیت‌ها نیز مممکن است به واحد شما انتقال پیدا کند. ازجمله محدودیت‌ها و قوانینی در زمینه قیمت‌گذاری، کیفیت کالا یا خدمات، نوع تبلیغات، ساعات کاری شما و… .
• اینکه آیا با خرید فرانچایز در آن محدوده از امتیازات خاصی بهره‌مند می‌شوید و آیا نماینده‌ی انحصاری آن برند هستید، عامل مهمی در تصمیم‌گیری است.

جمع‌بندی