صورت های مالی اساسی در حسابداری + نحوه تهیه آنها

صورت‌های مالی یکی از معروف‌ترین اصطلاحات حسابداری است که مجموعه گزارش‌هایی درباره نتایج مالی، وضعیت مالی و جریان‌های نقدی یک کسب‌وکار است. با تنها یک صورت مالی نمی‌توانید به نمای کلی از کسب‌وکارتان دست یابید. بلکه باید داده‌های صورت‌های مالی مختلف را با یکدیگر ادغام کنید تا درک عمیقی از سلامت مالی کسب‌وکار خود به دست آورید. در این مقاله انواع صورت‌های مالی را معرفی می‌کنیم که برای تعریف وضعیت مالی کسب و کار شما مورد نیاز است.

صورت های مالی چیست؟

صورت مالی گزارشی درون سازمانی یا برون سازمانی است که جزئیات فعالیت اقتصادی، وضعیت مالی و عملکرد یک کسب‌وکار را در طی یک دوره مشخص نشان می‌دهد. صورت‌های مالی می‌توانند دوره‌های زمانی مختلفی را پوشش دهند، اگرچه معمولاً در پایان یک ماه، هر فصل یا یک سال تهیه می‌شوند. صورت‌های مالی اصلی شامل ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت جریان وجوه نقد و صورت تغییرات حقوق صاحبان سهام است. واحدهای غیرانتفاعی از مجموعه صورت‌های مالی مشابه؛ اما متفاوتی استفاده می‌کنند.

چرا نیاز به تولید صورت مالی است؟

هر کسب و کاری قانوناً موظف است از صورت‌های مالی برای نشان دادن وضعیت مالی فعلی خود و سازماندهی داده‌های مالی استفاده کند. این اسناد در دسترس دید عموم قرار می گیرند، به این معنی که بانک‌ها و سرمایه‌گذاران بالقوه به احتمال زیاد قبل از اینکه تصمیم بگیرند با شما همکاری کنند و در تجارت شما سرمایه‌گذاری کنند، آنها را تجزیه‌وتحلیل خواهند کرد. این صورت‌ها همچنین برای ردیابی برآورد سودآوری آینده، رشد کسب‌وکار و سلامت مالی کلی آن مهم هستند. از این صورت‌ها‌ می‌توانید برای بررسی سلامت مالی کسب‌وکارتان و پیش بینی درآمد احتمالی آن استفاده کنید و بینشی در مورد میزان پولی که دارید، اینکه چقدر خرج کرده‌اید، به دست ‎آورید. بر اساس داده‌های موجود در گزارش، می‌توانید تصمیمات تجاری آگاهانه‌ای بگیرید و برای هزینه‌های آینده برنامه‌ریزی کنید.

مزایای صورت‌های مالی

صورت‌های مالی به دلایل زیر مفید است:

• برای تعیین توانایی یک ‌کسب‌وکار به منظور تولید درآمد
• برای تعیین اینکه آیا یک ‌کسب‌وکار توانایی بازپرداخت بدهی‌های خود را دارد یا خیر.
• برای ردیابی نتایج مالی و شناسایی هرگونه مشکل سودآوری احتمالی.
• برای استخراج نسبت‌های مالی از صورت‌های که می‌‌تواند وضعیت ‌کسب‌وکار را نشان دهد.
• برای بررسی جزئیات برخی از معاملات تجاری
• برای استفاده به عنوان مبنایی برای گزارش سالانه، که در اختیار سرمایه گذاران شرکت و جامعه سرمایه‌گذاری قرار داده می‌شود.

معایب صورت‌های مالی

یکی از نگرانی‌های احتمالی صورت‌های مالی این است که ممکن است دستکاری شوند و سرمایه‌گذاران را به این باور برسانند که کسب‌وکار صادرکننده این صورت مالی نتایج مالی خوبی دارد.

نکات مهم در صورت های مالی اساسی

برای تهیه صورت‌های مالی نکات زیر را در نظر بگیرید:

• برای تهیه صورت‌های مالی از اصول پذیرفته شده حسابداری (GAAP) یا استانداردهای بین المللی گزارشگیری مالی (IFRS) استفاده می‌شود. تفاوت اصلی بین این دو روش این است که GAAP بیشتر «مبتنی بر قوانین» است، در حالی که IFRS بیشتر «مبتنی بر اصول» است. هر دوی این‌ها، روش‌های متفاوتی برای گزارش ارزش دارایی‌ها، استهلاک، و موجودی کالا دارند.
• تهیه صورت‌های مالی به تنهایی بیانگر وضعیت مالی کسب‌وکارها نیست. اطلاعات مربوط به صنعت، ملاحظات رقابتی، نیروهای بازار، تغییرات تکنولوژیکی، کیفیت مدیریت و نیروی کار مستقیماً در صورت‌های مالی شرکت منعکس نمی‌شوند. سرمایه‌گذاران باید بدانند که بینش صورت‌های مالی تنها یک تکه، هرچند مهم، از پازل سرمایه‌گذاری است.
• اسناد حسابداری باید عاری از خطا باشند. سوابق حسابداری باید کامل، بدون خطا و همیشه به روز باشد تا امکان تهیه صورت‌های مالی به موقع و دقیق فراهم شود.
• یادداشت‌های صورت‌های مالی نیز برای ارزیابی وضعیت مالی یک شرکت حیاتی هستند. یادداشت‌های صورت‌های مالی اضافاتی به اسناد مالی اولیه هستند که باعث شفاف‌سازی و درک عمیق ارقام ارائه شده در گزارش‌های مالی می‌شوند. نمونه‌های قابل توجه یادداشت‌های صورت‌های مالی شامل اطلاعاتی درباره سیاست‌های حسابداری، شرح کسب‌وکار و بدهی‌های احتمالی است که برای درک سلامت مالی و عملیات یک شرکت مهم هستند.
• زمان کافی را برای تهیه این صورت‌ها اختصاص دهید. تهیه صورت‌های مالی امری پیچیده است و با استانداردهای جدید و اصلاحیه‌ها پیچیده‌تر می‌شود. بنابراین، به منظور تولید صورت‌های مالی باکیفیت‌تر، داشتن زمان کافی برای آماده‌سازی کامل و رفع سؤالات یا ابهاماتی که به طور اجتناب‌ناپذیر ایجاد می‌شوند، مهم است.

انواع صورت‌های مالی

شش صورت مالی وجود دارد که هر کسب و کاری به آنها نیاز دارد. این صورت‌ها عبارت‌اند از: صورت درآمد، جریان وجوه نقدی، ترازنامه، صورت سود و زیان جامع، ترازنامه آزمایشی، یادداشت‌های پیوست صورت‌های مالی و صورت تغییر در حقوق صاحبان سهام.

1- صورت درآمد (سود و زیان)

صورت درآمد گاهی صورت سود و زیان نیز نامیده می‌شود. این صورت درآمد ‌کسب‌وکار شما را در یک دوره معین نشان می‌دهد. صورت سود و زیان درآمدها، زیان‌ها و هزینه‌ها را در نظر می‌گیرد، بنابراین می‌تواند نشان دهد که آیا شرکت شما به سود رسیده است یا خیر.

درآمد‌ها شامل  درآمدهای عملیاتی و غیر عملیاتی است:

درآمد‌های عملیاتی: به درآمدهایی گفته می‌‌شود که در نتیجه فعالیت‌های شرکت کسب می‌‌شوند.

درآمد‌های غیر عملیاتی:  این درآمدها در نتیجه فعالیت شرکت کسب نمی‌شوند مانند ملکی که برای کسب‌وکار خریداری شده است و پس از فروش، درآمد حاصل از آن درآمد غیر عملیاتی محسوب می‌‌گردد.

هزینه‌ها به سه نوع، هزینه‌های عملیاتی، غیر عملیاتی و بهای تمام شده کالا برای شرکت‌های تولیدی دسته‌بندی می‌‌شوند.

هزینه‌های بهای تمام شده: خرید مواد اولیه، هزینه تولید، هزینه سربار

هزینه عملیاتی: هزینه فروش، هزینه بازاریابی، هزینه‌های اداری و مالی

هزینه‌های غیر عملیاتی: به هزینه‌هایی گفته می‌‌شود که در غالب بهای تمام شده کالا و هزینه‌های عملیاتی نباشند. این نوع از هزینه‌ها به فعالیت‌های شرکت مربوط نمی‌شود و دائمی نیستند.

روش تهیه صورت درآمد

در این صورت مالی باید درآمدها و هزینه‌های یک دوره مالی مشخص شود در آن ابتدا درآمدها ثبت و هزینه در ادامه از آن کسر می‌‌شود و در پایان سود و یا زیان سازمان مشخص می‌‌شود.

2- صورت جریان نقدی

صورت جریان نقدی نحوه ورود و خروج پول به ‌کسب‌وکار شما را نشان می‌‌دهد، بنابراین می‌‌توانید آنچه را که به عنوان سرمایه در گردش در یک زمان خاص در دسترس دارید، مشاهده کنید. صورت جریان نقدی برای اینکه به شما نشان دهد در صورت نیاز با چه سرعتی می‌توانید پول نقد دریافت کنید ضروری است، زیرا مواردی مانند مواد خام یا خریدهایی که به صورت اعتباری انجام شده – اما هنوز پرداخت نشده‌اند را در نظر نمی‌گیرد.

روش تهیه صورت جریان نقدی

برای تهیه صورت گردش وجوه نقد لازم است در راستای سرمایه گذاری و فعالیت‌های عملیاتی، تفاضل پول صرف شده از پول دریافتی را محاسبه کنید.

3- ترازنامه

ترازنامه دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام شرکت را در یک مقطع زمانی نمایش می‌‌دهد. دارایی‌ها باید برابر بدهی‌ها به اضافه حقوق صاحبان سهام باشند. بخش دارایی با وجه نقد و معادل آن شروع می‌‌شود که باید با برابر با مانده موجود در پایان صورت جریان نقدی باشد. ترازنامه تغییرات هر حساب اصلی را از دوره ای به دوره دیگر نشان می‌‌دهد. نگاهی به ترازنامه می‌‌تواند به شما کمک کند بفهمید که آیا می‌‌توانید تعهدات مالی خود را انجام دهید یا خیر.

• همچنین بخوانید: دفاتر قانونی حسابداری

دارایی‌ها خود به دو نوع جاری و بلندمدت تقسیم می‌‌شوند که با توجه به قدرت نقدشوندگی تفکیک می‌‌شوند.

دارایی‌های جاری:

• حساب‌های دریافتی
• اوراق بهادار
• وجوه نقد و سپرده های بانکی

دارایی‌های بلند مدت (ثابت):

• ماشین آلات
• تولید
• و سایر دارایی‌هایی که سرعت نقدشوندگی ندارند

بدهی:

بدهی‌ها نیز همچون دارایی‌ها به بدهی‌های جاری و بلندمدت دسته‌بندی می‌‌شوند که در واقع همان تعهدات شرکت به بستانکاران است.

بدهی بلند مدت:

• وام
• مالیات معوقه

بدهی‌های جاری:

• حساب‌های پرداختی
• مالیات بر گردش حساب
• دستمزد قابل پرداخت
• سود سهام قابل پرداخت

روش تهیه ترازنامه

دارایی‌ها = بدهی‌ها + سرمایه (حقوق صاحبان سهام)

4- صورت سود و زیان جامع

صورت سود و زیان جامع ترکیبی از صورت سود و زیان، جریان وجوه نقد و ترازنامه است، به عبارت دیگر برای تهیه صورت سود و زیان جامع نیازی به تهیه اطلاعات جدید نیست و می‌توان از اطلاعات سایر صورت‌های مالی استفاده کرد. سود و زیان جامع شامل تغییرات در دارایی‌های یک واحد تجاری در نتیجه انجام تمامی معاملات است. در این صورت تمامی درآمدها و هزینه‌هایی که در مدت زمان یک دوره مالی شناسایی شده همچون هزینه یا درآمد تحقق یافته و نیافته  به تفکیک گزارش می‌شود.

روش تهیه صورت سود و زیان جامع

بهترین روش برای ارائه صورت سود و زیان جامع عملکردی بر مبنای استاندارد حسابداری شماره 6 است. به همین دلیل سود و زیان هر دوره به عنوان اولین مورد ثبت می‌شود. بعد از ارزیابی سود یا زیان دوره، درآمد و هزینه‌های تحقق نیافته حاصل از تغییر ارزش دارایی‌ها و یا بدهی‌های واحد تجاری مذکور، که به حقوق صاحبان سرمایه منظور می‌شود مورد بررسی قرار می‌گیرد.

5- صورت یادداشت‌های پیوست صورت‌های مالی

این صورت یکی از الزامات IFRS (استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی) است و زمینه بیشتری را در مورد اطلاعات موجود در سایر اسناد صورت‌های مالی شما ارائه می‌‌دهد. به عنوان مثال، دارایی‌های شما ممکن است در ترازنامه ذکر شده باشد، اما یادداشت‌های پیوست سند صورت‌های مالی شما جایی است که دقیقاً توضیح می‌‌دهید که آن دارایی‌ها چیست. اطلاعات این سند برای اطمینان از مطابقت شما با استانداردها و مقررات مورد نیاز است.

6- صورت تغییر در حقوق صاحبان سهام

این سند تغییرات ایجاد شده در سرمایه سهام، سود انباشته و دارایی انباشته کسب‌وکار شما را نشان می‌‌دهد. صورت تغییر در حقوق صاحبان سهام به یک معامله‌گر انحصاری، تغییرات در حقوق صاحبان سهام را نشان می‌‌دهد. برای مشارکت، تغییرات بین حقوق صاحبان سهام هر دو شریک را نشان می‌‌دهد. در مورد یک شرکت، صورت تغییر در حقوق صاحبان سهام نشان می‌‌دهد که چگونه سهم حقوق صاحبان سهام در بین همه سهامداران تغییر کرده است.

صورت‌های مالی اصلی

صورت مالی اصلی عبارت‌اند از:

1. صورت سود و زیان
2. ترازنامه
3. صورت جریان وجوه نقد
4. صورت سود و زیان جامع

محدودیت‌های صورت های مالی

اگرچه صورت‌ های مالی اطلاعات زیادی را در مورد یک شرکت ارائه می دهند، اما محدودیت هایی دارند. از این صورت‌ها برداشت‌های متعددی می‌شود و در نتیجه، سرمایه گذاران اغلب نتایج بسیار متفاوتی در مورد عملکرد مالی یک شرکت می‌گیرند.

به عنوان مثال، برخی از سرمایه‌گذاران ممکن است خواهان خرید مجدد سهام باشند، در حالی که سایر سرمایه‌گذاران ممکن است ترجیح دهند این پول را در دارایی‌های بلندمدت سرمایه‌گذاری کنند. میزان بدهی یک شرکت ممکن است در نزد سرمایه‌گذار مشکلی نباشد در حالی که دیگری ممکن است در مورد میزان بدهی شرکت نگرانی داشته باشد. هنگام تجزیه‌وتحلیل صورت‌های مالی، مهم است که چندین دوره را با هم مقایسه کنید تا مشخص شود آیا روندی وجود دارد یا خیر و همچنین نتایج شرکت را با همتایان خود در همان صنعت مقایسه کنید.

کدام اطلاعات و صورت های مالی اساسی باید حسابرسی شود؟

حسابرسی به معنای ممیزی و بررسی صورت‌های مالی به منظور یافتن ایرادات، اشتباهات و خطاهای سهوی یا عمدی با هدف جلوگیری از تقلب برخی از کسب‌و‌کارها و یا جلوگیری از جریمه ناخواسته آن‌ها است. صاحبان کسب‌وکارهایی که دارایی آنها در سمت راست ترازنامه‌شان بیش از 15 میلیارد تومان و درآمد ناخالصشان از 8 میلیارد تومان بیشتر است، باید صورتهای مالی اساسی خود را به موسساتی که از طرف سازمان حسابرسی مجوز دارند، ارائه کنند. شرکت‌های دولتی موظف به ارائه دو نوع صورت مالی میان‌دوره و پایان‌دوره هستند؛ اما شرکت‌های خصوصی تنها باید یک صورت مالی و یک گزارش حسابرسی را ارائه کنند.

سوالات متداول:

صورت‌های مالی حسابداری چیست؟
صورت‌های مالی در ساده‌ترین مفهوم، سندی است که به نشان دادن وضعیت مالی شرکت شما کمک می‌کند. تهیه این سند معمولا با استفاده از یک نرم افزار حسابداری انجام می‌گردد.

صورت‌ های مالی اساسی در حسابداری چیست؟
صورت سود و زیان، ترازنامه، صورت جریان وجوه نقد، صورت سود و زیان جامع

مزایای تهیه صورت‌های مالی چیست؟
تعیین توانایی یک ‌کسب‌وکار به منظور تولید درآمد، تعیین توانایی کسب‌وکار برای بازپرداخت بدهی‌ها، ردیابی نتایج مالی و شناسایی هرگونه مشکل سودآوری احتمالی، استخراج نسبت‌های مالی، بررسی جزئیات برخی از معاملات تجاری، استفاده به عنوان مبنایی برای گزارش سالانه