حسابداری مالی

حسابداری مالی فرآیند تجزیه‌ و تحلیل معاملات تجاری و تهیه صورت‌های مالی است که سلامت مالی یک شرکت را نشان‌ می‌دهد. در این مقاله، در مورد چیستی حسابداری مالی، وظایف حسابدار مالی و… صحبت می‌کنیم. یکی از مهمترین ابزارهای هر حسابدار، نرم افزار حسابداری است.

حسابداری مالی (Financial Accounting) چیست؟

حسابداری مالی فرآیند ثبت، خلاصه و گزارش معاملات تجاری است که شرکت‌‌ها از آن برای نشان دادن عملکرد و موقعیت مالی خود به افراد خارج از شرکت از جمله سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان، تامین‌کنندگان و مشتریان استفاده‌ می‌کنند. حسابداری مالی یکی از پرکاربرد‌‌ترین شاخه‌های حسابداری می‌باشد که فعالیت شرکت و گزارش‌‌‌ها اعم از فروش‌، خزانه‌داری و انبار در حسابداری مالی طبقه‌بندی می‌گردد. در واقع حسابداری مالی اشاره به رسیدگی امور مالی است و ضروری‌‌ترین حسابداری در هر واحد اقتصادی حسابداری مالی است سایر انواع حسابداری در کنار حسابداری مالی قرار می‌گیرد. اگر حسابداری مالی نباشد، دسترسی به هیچ کدام از این اطلاعات ممکن نخواهد بود.

حسابدار مالی (Financial Accountant) چه کسی است؟

حسابدار مالی کسی است که بر دفاتر حسابداری و صورت‌های مالی نظارت دارد و کار ثبت و ساماندهی صورت‌های مالی را انجام می‌دهد و گزارش صحیحی به مدیریت ارائه می‌دهد. به عبارت دیگر به شخصی که به صورت‌های مالی نظارت دارد و کار ثبت و ساماندهی صورت‌های مالی را انجام می‌دهد حسابدار مالی می‌گویند.

وظایف حسابدار مالی به شرح زیر می‌باشد:

• جمع آوری اسناد و مدارک و اطمینان از صحت صدور اسناد
• کنترل دقیق صندوق دار‌، تنخواه دار و انبار دار
• پیگیری مطالبات و وصول مطالبات شرکت
• تهیه و تنظیم سند لیست حقوق و دستمزد و لیست بیمه تامین اجتماعی و مالیات حقوق و دستمزد
• تهیه تراز حساب‌‌‌ها بصورت روزانه و ماهیانه و ارائه آن مدیریت
• بایگانی و نگهداری اسناد حسابداری در زونکن‌های طبقه بندی شده
• اصلاح و بستن حساب‌‌‌ها در پایان دوره مالی
• ارائه مشاوره به مدیران شرکت برای اخذ بهترین تصمیمات و آینده نگری برای شرکت

همچنین از دیگر وظایف بخصوص و مهم، وظایف حسابدار در پایان سال می‌باشد که به طور مفصل در این مقاله توضیح داده شده است.

نکته: زونکن‌های مهم و اساسی در شرکت عبارتست از:

1. زونکن جهت مکاتبات داخلی شرکت
2.  زونکن جهت نگهداری و بخشنامه‌های دولتی
3. زونکن جهت بیمه تامین اجتماعی و مالیات کارکنان شرکت
4.  زونکن جهت مکاتبات و اوراق مالیاتی

تفاوت بین حسابداری مالی و سایر حسابداری‌ها چیست؟

حسابداری شامل تمام تراکنش‌های مالی یک شرکت‌ می‌شود. بخش حسابداری سیاست‌‌ها و رویه‌هایی را برای هزینه‌‌‌ها، مدیریت داده‌‌ها و تولید گزارش‌های مالی تعیین‌ می‌کند.

حسابداری مالی به طور خاص به تهیه این گزارش‌‌ها می‌پردازد، به این دلیل که آنها بر اساس اطلاعات دقیق هستند و از اصول حسابداری پذیرفته شده عمومی پیروی‌ می‌کنند.

تمایز اصلی بین حسابداری مالی و مدیریتی این است که حسابداری مالی به منظور ارائه اطلاعات به اشخاص خارج از سازمان است. در مقابل، اطلاعات حسابداری مدیریتی برای کمک به مدیران در تصمیم‌گیری در سازمان استفاده می‌شود.

 حسابدار مالی چه وظایفی برعهده دارد؟

• تهیه گزارش سود و زیان ماهانه و ترازنامه
• تهیه گزارش مالیاتی و پردازش موجودی
• جمع‌آوری و تجزیه‌وتحلیل داده‌‌‌ها، جهت تهیه تخمین‌های هفتگی و ماهانه
• مشاوره در مورد برآورد بودجه
• تهیه صورت‌های هفتگی جریان نقدی و کنترل مخارج و جریان نقدی
• کمک به تهیه حساب‌های پایان سال و حساب‌های قانونی
• پاسخ به سوالات مالی از طریق جمع‌آوری و تفسیر داده‌ها
• انجام ممیزی داخلی مانند بررسی دستمزد
• مدیریت و آموزش کارکنان در صورت لزوم

چهار صورت‌های مالی اساسی چیست؟

صورت‌های مالی حسابداری به دو گروه زیر تقسیم می‌گردد.

الف) صورت‌های مالی اساسی در حسابداری

ب) یادداشت‌های توضیحی همراه صورت‌های مالی

از مهم‌ترین صورت‌های مالی اساسی حسابداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد

1. ترازنامه (بیلان) (balance sheet)

ترازنامه گزارشی از دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام یک شرکت در یک زمان مشخص است. در استاندارد‌های جدید حسابداری نام ترازنامه به صورت وضعیت مالی (position statement) تغییر نام داده شده است .

فرمول ثابت ترازنامه:

دارایی‌ها = بدهی‌ها + حقوق صاحبان سهام

دارایی به دو نوع دارایی جاری و دارایی غیر جاری (دارایی ثابت) و بدهی به بدهی جاری و بدهی غیر جاری (بدهی ثابت) تقسیم می‌گردد.

دارایی‌‌ها شامل موارد زیر هستند:

• پول نقد
• هزینه‌های پیش پرداخت
• حساب‌های دریافتنی
• اسناد دریافتنی (پول بدهکار به شرکت در مدت 1 سال)
• سرمایه گذاری (از جمله املاک و مستغلات)
• املاک
• ماشین آلات و تجهیزات
• وسایل نقلیه
• دارایی‌های نامشهود

بدهی‌‌ها شامل موارد زیر هستند:

• حساب‌های پرداختنی
• وام‌های قابل پرداخت
• یادداشت‌های پرداختنی (پولی که شرکت ظرف یک سال بدهکار است)
• درآمد کسب نشده (محصول یا خدماتی که مشتری برای آن هزینه کرده است، اما شرکت هنوز ارائه نکرده است)
• مالیات معوق
• مالیات‌های جاری
• حقوق و دستمزد (بدهی اما هنوز پرداخت نشده)
• تعهدات گارانتی
• وام مسکن

2. صورت سود و زیان (income statement)

صورت سود و زیان درآمد خالص یک شرکت برای یک دوره زمانی معین است. این صورت کل درآمد یک شرکت منهای کل هزینه‌های آن است. نتیجه فعالیت عملکرد یک شرکت از طریق صورت سود و زیان قابل مشاهده است. طریقه محاسبه سود و زیان در موسسات خدماتی‌، بازرگانی‌، تولیدی و پیمانکاری متفاوت است.

صورت سود و زیان در موسسات خدماتی به صورت زیر محاسبه می‌گردد

هزینه‌‌‌ها – درآمدها = سود (زیان) خالص

صورت سود و زیان در موسسات بازرگانی و موسسات صنعتی ( موسسات تولیدی ) به صورت زیر محاسبه می‌گردد

هزینه عملیاتی – بهای تمام شده کالای فروش رفته – فروش خالص = سود (زیان) خالص

صورت سود و زیان در موسسات پیمانکاری شبیه به موسسات خدماتی است و به صورت زیر محاسبه می‌گردد

هزینه‌های دوره جاری پیمان – درآمد دوره جاری پیمان = سود ( زیان ) ناخالص دوره جاری پیمان

3. صورت جریان وجوه نقد (statement of cash flows)

گزارشی است که اطلاعات درباره دریافتی و پرداختی‌های نقدی شرکت در طول دوره مالی، توانایی برآورد نقدینگی شرکت و توانایی ایفای تعهدات به مدیران را ارائه می‌دهد . در واقع گردش نقدینگی شرکت در طول یکسال به وسیله صورت جریان وجوه نقد اندازه گیری می‌شود .

4. صورت سود و زیان جامع (comprehensive income statement)

گزارشی است که تغییرات ایجاد شده در حقوق صاحبان سهام را به نمایش می‌گذارد و این نغییرات می‌تواند بصورت افزایشی یا کاهشی باشد .

در صورت سود و زیان جامع‌، سود و زیان عادی در ردیف اول گزارش درج می‌شود و پس از آن درآمد و هزینه‌های شناسایی شده در حقوق صاحبان سهام مانند سود و زیان تحقق نیافته به سود و زیان اضافه یا کسر خواهد شد .

ب) یادداشت‌های توضیحی همراه با صورت‌های مالی

بخشی از مجموعه صورت‌های مالی اساسی است که هر یک از اقلام ذکر شده در صورت‌های مالی اساسی را تشریح نموده و باید به یادداشت‌های توضیحی مربوطه عطف داده شود.

در واقع اطلاعات تکمیلی درباره حساب‌های مندرج اعم از روش محاسبه استهلاک‌، جدول دارایی ثابت و … در یادداشت‌های توضیحی خواهد آمد.

چرا حسابداری مالی مهم است؟

حسابداری مالی طبق قانون الزامی است. صورت‌هایی مانند ترازنامه، صورت سود و زیان و صورت جریان وجوه نقد برای شرکت‌های ثبت شده از نظر قانونی الزامی است. این اظهارات معمولاً در گزارش سالانه یک شرکت گنجانده‌ می‌شود. صورت‌های حسابداری مالی جهت شفافیت، انطباق با قوانین و تصمیم گیری بر مبنای داده برای ذی‌نفعان منتشر‌ می‌شود. وام دهندگان، سرمایه گذاران و سهامداران تنها برخی از اشخاص ثالثی هستند که از داده‌های مالی برای تعیین سلامت مالی یک ‌کسب‌وکار استفاده‌ می‌کنند. این افراد از اطلاعات فوق برای تصمیم گیری در مورد میزان سرمایه گذاری یا وام استفاده‌ می‌کنند.

اهداف و اهمیت حسابداری مالی به شرح زیر می‌باشد:

• دریافت صورت‌های مالی: صورت‌های مالی که شامل صورت سود و زیان‌، ترازنامه و سود و زیان جامع می‌باشد بایستی هر دوره یک ماه‌، سه ماه، شش ماه یا یکسال آماده و تحویل مدیریت مجموعه گردد.
•  بررسی گزارشات: این کار توسط مدیریت و برای ارزیابی عملکرد شرکت انجام می‌گیرد.
• تعیین چشم انداز آینده شرکت
• آگاهی از درآمد و هزینه و وضعیت مالی شرکت

بطور خلاصه هدف حسابداری مالی این است که اطلاعات مربوط به یک سازمان را گردآوری و برای افراد خارج سازمان ارائه کند.

بیشتر بخوانید: حسابداری ارزی چیست؟ آشنایی با روش‌های تسعیر ارز

مزایای حسابداری مالی چیست؟

حفظ سوابق تجاری

با حسابداری مالی تمامی تراکنش‌ها در دفاتر ثبت‌ می‌شوند. برخلاف حافظه انسانی که ظرفیت محدودی برای به خاطر سپردن داده‌‌ها دارد، حسابداری مالی‌ می‌تواند مقادیر زیادی از تراکنش‌‌ها را ثبت کند.

پی بردن به کلاهبرداری‌ها یا اشتباهات و جلوگیری از آن

حسابداران مالی تمام داده‌های مالی را به طور دقیق ثبت‌ می‌کنند. این داده‌‌ها به عنوان مدرک عمل‌ می‌کنند و احتمال هر گونه کلاهبرداری یا اشتباه را کاهش‌ می‌دهند.

مقایسه نتایج

نگهداری سیستماتیک سوابق تجاری، حسابداران مالی را قادر‌ می‌سازد تا سود یک سال را با سود سال‌های قبل مقایسه کنند.

کمک به تهیه صورت‌های مالی

آموزش تهیه صورت‌های مالی برای دانستن سود یا زیان واقعی و ارزش واقعی سازمان ضروری است. حسابداری مالی تمام داده‌های حسابداری مرتبط را برای تهیه صورت‌های مالی مانند حساب سود و زیان و ترازنامه ارائه‌ می‌کند.

تسهیل اخذ وام

حسابداری با ارائه اطلاعات مالی مورد نیاز، اخذ وام از وام‌دهندگان را تسهیل‌ می‌کند.

تسهیل تشخیص ارزش کسب‌وکار

حسابداری تشخیص ارزش تجارت را در صورت انتقال کسب‌وکار به واحد تجاری دیگر تسهیل‌ می‌کند.

کمک به مدیریت

حسابداری به مدیریت در اتخاذ تصمیمات مدیریتی کمک‌ می‌کند. برای مثال، صورت جریان نقدی پیش‌بینی‌شده، مدیریت را برای اطلاع از دریافت‌ها و پرداخت‌های آتی و تصمیم‌گیری در مورد مازاد یا کمبود پیش‌بینی‌شده وجوه تسهیل می‌کند. مدیران به راحتی‌ می‌توانند هرگونه مازاد یا کسری بودجه در یک سازمان را پیش بینی کنند و بر اساس آن تصمیم بگیرند.

کمک به امور مالیاتی

حسابداری با نگهداری دفاتر حسابداری مناسب به صورت سیستماتیک تسویه بدهی مالیاتی را با مقامات تسهیل‌ می‌کند.

تسهیل کمک به کنترل دارایی‌ها

حسابداری با ارائه اطلاعات مربوط به موجودی نقدی، مانده بانکی، بدهکاران سهام، دارایی‌های ثابت و غیره، کنترل بر دارایی‌ها را تسهیل‌ می‌کند.

محدودیت‌های حسابداری مالی چیست؟

فقط معاملات پولی را ثبت‌ می‌کند

حسابداری مالی فقط معاملاتی را ثبت‌ می‌کند که بر حسب پول اندازه‌گیری می‌شوند. جایی برای ثبت تراکنش‌های غیر پولی یا غیر مالی ندارد، هرچند این موارد نیز نقش مهمی در سلامت ‌کسب‌وکار دارند. به عنوان مثال، کارایی مدیریت، وضعیت سیاسی، سیاست دولت، رقابت در بازار و غیره بر نتایج مالی و موقعیت مالی یک ‌کسب‌وکار تأثیر می‌گذارند، اما این موارد اصلاً در حسابداری ثبت نمی‌شوند.

عدم توجه به تغییرات سطح قیمت

حسابداری مفهوم هزینه را‌ می‌پذیرد اما تغییر سطح قیمت را در طول دوره‌های زمانی مختلف در نظر نمی‌گیرد این موضوع یک محدودیت بسیار جدی حسابداری مالی است.

نشان ندادن اطلاعات واقعی

اطلاعات حسابداری ممکن است واقع بینانه نباشد؛ زیرا صورت‌های حسابداری با رعایت مفاهیم اولیه تهیه‌ می‌شوند. برای مثال، مفهوم «تداوم فعایت» به ما می‌گوید که تجارت ادامه خواهد داشت و دارایی‌‌ها باید به بهای تمام شده ثبت شوند، اما ارزش دفتری که دارایی نشان‌ می‌دهد، ممکن است واقعاً قابل فروش نباشد.

تاثیرگذاری سوگیری‌های شخصی بر صورت‌های حسابداری

صورت‌های حسابداری تحت تأثیر قضاوت شخصی حسابدار است. وی ممکن است هر روشی را برای استهلاک، ارزش‌گذاری سهام و… انتخاب کند. چنین قضاوتی مبتنی بر صداقت و شایستگی حسابدار است و بر تهیه صورت‌های حسابداری تأثیر‌ می‌گذارد.

حساب‌های نمایشی در ترازنامه

وقتی یک حسابدار در ترازنامه به «ظاهرسازی» متوسل می‌شود، ترازنامه دید درست و منصفانه‌ای از وضعیت کسب‌وکار نشان نمی‌دهد. (چک لیست وظایف حسابدار)

ثبت سند حسابداری مالی چگونه است؟

برای هریک از رویدادهای مالی یک سند حسابداری یا برگه حسابداری تهیه‌ می‌شود.

برگه یا مدرک حساب یا سند حسابداری نوشته‎‌ای است که درآن یک یا چند مورد از عملیات مالی و پولی و محاسباتی انجام شده به حساب‌هایی تجزیه‌ می‌شوند که حسب مورد بدهکار یا بستانکار گردیده و چنین مدرکی پس از امضای مرجع ذیصلاح و صدور آن قابل ثبت در  دفاتر معین و روزنامه و کل است.

سند حسابداری به شیوه‌های مختلفی طراحی‌ می‌شود. برای ثبت معاملات در سند حسابداری باید نام حساب‌های بدهکار و بستانکار در معامله را مشخص کرد. نام حساب‌های بدهکار و بستانکار از فهرست حساب‌های کسب‌وکار به دست‌ می‌آید. فهرست حساب‌ها، صورت کاملی از نام و شماره تمام حساب‌هایی است که برای ثبت معاملات و عملیات یک تجارت مورد استفاده قرار‌ می‌گیرد.

نام و تعداد حساب‌هایی که در فهرست حساب‌های یک تجارت‌ می‌آید و نحوه شماره گذاری آنها به حجم فعالیت یا نوع معاملات وعملیات مالی آن بستگی دارد.

بدهکار و بستانکار در حسابداری چیست؟

از آنجا که در هر رویداد مالی دو حساب دچار تغییر‌ می‌شود شکل T بهترین شکل استاندارد برای ثبت این رویدادهاست. حسابداری دو طرفه است و در هر ثبت حسابداری، دو طرف معادله تغییر‌ می‌کنند تا معادله همچنان برقرار باشد.

شکل تی کمک‌ می‌کند تاثیر مبادلات مالی در دو حساب به طور واضح مشخص باشد. لازم به ذکر است که تغییر هر حساب در قالب یکی از این شکل‌های T نمایش داده‌ می‌شود. در ثبت‌های حسابداری مربوط به هر حساب، افزایش یا کاهش آن در یکی از طرف‌های ستون T نمایش داده‌ می‌شود و عنوان حساب نیز در بالای خط قرار‌ می‌گیرد.

اینکه در ثبت سند حسابداری افزایش یا کاهش حساب در کدام طرف از ستون نوشته شود، به حساب مدنظر بستگی دارد؛ چراکه افزایش در یک حساب ممکن است در ستون بدهکارها انجام شود و در حساب دیگر در ستون بستانکار نوشته شود.

در واقع ماهیت هر حساب است که مشخص‌ می‌کند جمع باقی‎مانده آن بدهکار باشد یا بستانکار. طرف دارایی معادله، معمولا ماهیت بدهکار دارد و طرف بدهی یا سرمایه معادله غالبا بستانکار‌ می‌شوند.

بیشتر بخوانید: ماهیت حسابها در حسابداری

در نهایت ثبت‌های حسابداری به دفتر کل منتقل‌ می‌شوند. این ثبت‌‌ها ابتدا در دفتر روزنامه نوشته‌ می‌شوند که به شکل T نیست، اما بخش‌های ستون بدهکار و بستانکار و عنوان حساب در آن وجود دارد.

بازار کار حسابدار مالی

در ایران می‌توان به صورت کاردانی (کارشناسی ناپیوسته) و کارشناسی پیوسته در این رشته تحصیل کرد. رشته حسابداری مالی در سال‌های اخیر به یکی از رشته‌های پرطرفدار تبدیل شده است. فارغ التحصیلان رشته حسابداری بازار کار بیشتری نسبت به فارغ التحصیلان رشته‌های دیگر در پیش روی خود دارند زیرا از یک موسسه کوچک تا موسسات صنعتی حداقل به یک حسابدار نیاز می‌باشد و در شاخه‌های زیر به عنوان کمک حسابدار‌، حسابدار و مدیر مالی می‌توانند به فعالیت بپردازند:

الف) حسابداری مالی (financial accounting): در کلیه شرکت‌های تجاری و موسسات خصوصی

ب) حسابداری صنعتی (cost accounting): در کلیه واحد‌های صنعتی و شرکت‌های تولیدی

ج) حسابداری دولتی (Government Accounting): در کلیه واحد‌های دولتی

د) حسابداری مالیاتی (tax accounting): در کلیه ادارات دارایی

ه) حسابداری حقوق و دستمزد (payroll accounting) : در کلیه واحد‌های صنعتی و بزرگ

خ) حسابداری انبار: در کلیه واحد‌های صنعتی و بزرگ

ح) حسابداری پیمانکاری: در کلیه واحد‌های پیمانکاری

لیست مهمترین دروس تخصصی حسابداری مالی در سطح کارشناسی که هر دانشجو بایستی در دانشگاه بگذراند به شرح زیر می‌باشد:

• ریاضیات پایه و ریاضیات و کاربرد آن در مدیریت
• اقتصاد خرد(micro economic) و اقتصاد کلان(macro economic)
•  اصول حسابداری 1 و 2 و 3 (accounting principles)
• حقوق تجارت(business law)
• اصول حسابرسی 1 و 2 (principles of auditing)
•  پژوهش عملیاتی 1 و 2 (operation research)
•  حسابداری صنعتی 1 و 2 و 3 (cos accounting)
•  حسابداری مالیاتی(tax accounting)
•  اصول و تنظیم و کنترل بودجه
•  پول و ارز و بانکداری
•  حسابداری میانه 1 و 2 (intermediate accounting)
•  آمار و کاربرد آن در مدیریت

پیشنهاد می‌شود فارغ التحصیلان رشته حسابداری در دانشگاه ها، دوره‌های تکمیلی این رشته را در آموزشگاه‌های خصوصی بگذرانند تا بتوانند برای حضور در بازار کار آمادگی کامل داشته باشند.

نتیجه گیری

حسابداری مالی یک فرآیند تجاری ضروری است. شرکت‌ها از حساب‌های مالی استفاده می‌کنند تا تعیین کنند در حال حاضر چه مقدار پول در حساب بانکی آنها وجود دارد، چه مقدار پول باید به فروشندگان یا تامین‌کنندگان بپردازند و چه مقدار پول باید از مصرف‌کنندگان جمع‌آوری کنند.

پرسش های متداول

حسابداری مالی چیست؟
حسابداری مالی فرآیند ثبت، خلاصه و گزارش معاملات تجاری است که شرکت‌‌ها از آن برای نشان دادن عملکرد و موقعیت مالی خود به افراد خارج از شرکت از جمله سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان، تامین‌کنندگان و مشتریان استفاده‌ می‌کنند.

تفاوت بین حسابداری مالی و سایر حسابداری‌ها چیست؟
حسابداری شامل تمام تراکنش‌های مالی یک شرکت‌ می‌شود. بخش حسابداری سیاست‌‌ها و رویه‌هایی را برای هزینه‌‌‌ها، مدیریت داده‌‌ها و تولید گزارش‌های مالی تعیین‌ می‌کند.

حسابدار مالی چه وظایفی برعهده دارد؟
تهیه گزارش سود و زیان ماهانه و ترازنامه، تهیه گزارش مالیاتی و پردازش موجودی، جمع‌آوری و تجزیه‌وتحلیل داده‌‌‌ها، جهت تهیه تخمین‌های هفتگی و ماهانه، مشاوره در مورد برآورد بودجه، تهیه صورت‌های هفتگی جریان نقدی و کنترل مخارج و جریان نقدی، کمک به تهیه حساب‌های پایان سال و حساب‌های قانونی، پاسخ به سوالات مالی از طریق جمع‌آوری و تفسیر داده‌ها، انجام ممیزی داخلی مانند بررسی دستمزد، مدیریت و آموزش کارکنان در صورت لزوم

اهداف و اهمیت حسابداری مالی چیست؟
دریافت صورت‌های مالی، بررسی گزارشات، تعیین چشم انداز آینده شرکت، آگاهی از درآمد و هزینه و وضعیت مالی شرکت