احتمالا تاکنون اسم سفته را زیاد شنیده‌اید. اما آیا می‌دانید سفته چه کاربردهایی دارد و طریقه تکمیل آن چگونه است؟
سفته چیست؟
سفته یکی از اصلاحات حسابداری است. سفته یک نوع سند تجاری است که صادر کننده متعهد می‌شود، مبلغ درج شده در آن را، در تاریخ مشخص یا عندالمطالبه به گیرنده پرداخت کند و اساساً توافقی بین وام‌گیرنده و وام دهنده است. برای اینکه سفته معتبر باشد، وام گیرنده باید آن را امضا کند. وام دهنده ممکن است از وام گیرنده بخواهد که این سند را در مقابل دفتر اسناد رسمی‌برای تضمین امضاء کند. نسخه اصلی به وام دهنده می‌رسد و وام گیرنده باید یک کپی دریافت کند.
انواع سفته چیست؟
در ادامه به مهم‌ترین انواع سفته و کاربردهای آن اشاره می‌کنیم.
1. سفته بدون تاریخ
در این نوع سفته تاریخی برای پرداخت تعیین نشده است و پرداخت مبلغ به‌محض درخواست دارنده، لازم است.
2. سفته وجه حامل
سفته وجه حامل یکی از انواع سفته است که در آن نام گیرنده (ذی‌نفع) قید نمی‌شود و به‌جای آن عبارت «به حامل» یا مشابه آن نوشته می‌شود. این نوع سفته، قابلیت انتقال ساده‌تری دارد و شخصی که سفته را در اختیار دارد، به‌عنوان دارنده آن شناخته می‌شود و می‌تواند مبلغ را مطالبه کند.
ویژگی‌های سفته وجه حامل
- عدم نیاز به ذکر نام گیرنده: در این نوع سفته، صادرکننده متعهد می‌شود مبلغ مورد نظر را به هر فردی که آن سفته را در اختیار دارد، پرداخت کند.
- قابلیت انتقال بالا: به دلیل عدم نیاز به پشت‌نویسی (ظهرنویسی)، این سفته به‌راحتی با دست به شخص دیگری منتقل می‌شود.
- قانونی بودن: سفته وجه حامل از نظر قانونی معتبر است و دارنده آن می‌تواند طلب خود را از صادرکننده یا متعهد مطالبه کند.
- ریسک بالاتر: چون به نام شخص مشخصی صادر نمی‌شود، در صورت گم شدن یا سرقت، امکان سوءاستفاده از آن وجود دارد.
3. سفته بدون امضا
سفته بدون امضا به سندی گفته می‌شود که اطلاعات مربوط به مبلغ، تاریخ یا سایر جزئیات ممکن است روی آن درج شده باشد، اما امضای صادرکننده در آن وجود ندارد.
ویژگی‌های سفته بدون امضا
- فاقد اعتبار قانونی: امضا یکی از ارکان اساسی اعتبار سفته است. بدون امضا، سفته هیچ‌گونه ارزش حقوقی و اجرایی ندارد. امضا نشان‌دهنده تعهد قانونی صادرکننده به پرداخت مبلغ مندرج در سفته است.
- کاربرد احتمالی: گاهی سفته‌های بدون امضا برای پیش‌نویس یا آماده‌سازی قبل از تکمیل نهایی صادر می‌شوند، اما تا زمان امضا، به‌عنوان سند تجاری معتبر شناخته نمی‌شوند.
- ریسک در معاملات: دریافت سفته بدون امضا از طرف مقابل در معامله، ریسک زیادی دارد، زیرا تعهدی برای پرداخت ایجاد نمی‌کند.
- قابلیت سوءاستفاده: در صورت گم شدن یا سوءاستفاده، ممکن است توسط افراد دیگر تکمیل و امضا شود، بنابراین نگهداری آن نیاز به دقت دارد.
4. سفته معاملات
سفته معاملات یکی از انواع سفته است که در مبادلات تجاری و مالی میان افراد یا شرکت‌ها استفاده می‌شود. این سفته معمولاً به‌عنوان تعهدی برای پرداخت وجه یا تضمینی برای اجرای قراردادها و معاملات مالی صادر می‌شود.
ویژگی‌های سفته معاملات
- تعهد پرداخت:صادرکننده متعهد می‌شود مبلغ مشخصی را در زمان معین یا به‌محض مطالبه پرداخت کند.
- کاربرد تجاری:بیشتر در معاملات مالی بزرگ یا قراردادهای بین شرکت‌ها و افراد استفاده می‌شود.
- قابلیت انتقال:معمولاً با پشت‌نویسی (ظهرنویسی) قابل انتقال به افراد یا مؤسسات دیگر است.
- مستند قانونی:در صورت عدم پرداخت، دارنده سفته می‌تواند از آن به‌عنوان مدرک معتبر در دعاوی حقوقی استفاده کند.
5. سفته حسن انجام کار
سفته حسن انجام کار نوعی سفته است که به‌عنوان ضمانت در قراردادهای کاری یا پروژه‌ها استفاده می‌شود. هدف از این سفته، اطمینان دادن به کارفرما یا پیمانکار درباره اجرای صحیح تعهدات و وظایف از سوی طرف مقابل است.
ویژگی‌های سفته حسن انجام کار
- هدف ضمانتی: این سفته تضمین می‌کند که طرف مقابل (کارمند، پیمانکار یا شرکت) وظایف خود را مطابق قرارداد انجام دهد.
- شرط استفاده: مبلغ سفته تنها در صورتی قابل مطالبه است که تعهدات یا کار به‌درستی انجام نشود.
- عدم پرداخت فوری: برخلاف سفته‌های معمول، این نوع سفته در حالت عادی نقد نمی‌شود و فقط در صورت نقض تعهدات مورد استفاده قرار می‌گیرد.
6. سفته ضمانت
سفته ضمانت نوعی سفته است که به‌عنوان ضمانت در قراردادهای مختلف برای تضمین انجام تعهدات صادر می‌شود. به عبارت دیگر، این سفته به‌عنوان ابزار مالی و قانونی برای اطمینان از وفای به تعهدات از سوی طرف مقابل در نظر گرفته می‌شود. در صورتی که طرف مقابل نتواند تعهدات خود را انجام دهد، مبلغ سفته قابل مطالبه است.
ویژگی‌های سفته ضمانت
- تضمین تعهدات: هدف اصلی سفته ضمانت، اطمینان از انجام تعهدات طرفین قرارداد است. اگر طرف مقابل تعهدات خود را انجام ندهد، مبلغ سفته به‌عنوان جبران خسارت قابل مطالبه خواهد بود.
- عدم نیاز به توضیح دقیق شرایط: در بسیاری از موارد، سفته ضمانتی ممکن است به‌طور کلی صادر شود و در قراردادها تنها به عنوان ضمانت ذکر شود. در این حالت، تنها در صورت نقض تعهدات، مبلغ آن قابل وصول است.
- قابلیت استفاده در دعاوی قانونی: سفته ضمانتی به‌عنوان یک مدرک قانونی معتبر می‌تواند در دادگاه‌ها به‌عنوان شواهد جهت مطالبه مبلغ از صادرکننده استفاده شود.
7. سفته سفید
سفته سفید نوعی سفته است که در آن، اطلاعات مربوط به مبلغ، تاریخ پرداخت و نام گیرنده (ذی‌نفع) به‌طور کامل مشخص نیست و تنها امضای صادرکننده وجود دارد. به عبارت دیگر، این سفته یک نوع “سفته ناقص” است که بخش‌های اصلی آن خالی باقی مانده است و در صورت نیاز می‌تواند توسط گیرنده یا طرف مقابل تکمیل شود.
ویژگی‌های سفته سفید
- عدم تکمیل اطلاعات:در سفته سفید، اطلاعاتی مانند مبلغ، تاریخ پرداخت و نام گیرنده به‌طور کامل درج نمی‌شود. این اطلاعات معمولاً پس از صادر شدن سفته توسط طرف مقابل تکمیل می‌شود.
- امضا از صادرکننده:صادرکننده باید سفته را امضا کند تا به‌عنوان تعهد قانونی معتبر باشد.
- قابلیت تکمیل:در صورت نیاز، گیرنده یا طرف مقابل می‌تواند بخش‌های خالی مانند مبلغ یا تاریخ را تکمیل کند و آن را به یک سند معتبر تبدیل کند.
- ریسک بالا:به دلیل اینکه اطلاعات مهم روی سفته مشخص نیست، ممکن است از این سفته سوءاستفاده شود. اگر به‌طور نادرست تکمیل شود یا در دست فرد غیرمجاز قرار بگیرد، ریسک‌های حقوقی زیادی به دنبال دارد.
از کجا سفته تهیه کنیم؟
برای تهیه سفته، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
- بانک‌ها
بانک‌ها یکی از مکان‌های اصلی برای تهیه سفته هستند. در اکثر بانک‌ها، به‌ویژه بانک‌های دولتی و خصوصی مانند بانک ملی ایران، بانک ملت، بانک صادرات، بانک کشاورزی و دیگر بانک‌ها، امکان صدور سفته وجود دارد.
- بانک‌های دارای خدمات اینترنتی
بعضی از بانک‌ها نظیر بانک رسالت به‌صورت آنلاین هم امکان درخواست سفته الکتروینک را فراهم می‌کنند. می‌توانید به‌صورت اینترنتی و با مراجعه به سامانه آی کاپ از این بانک درخواست سفته الکترونیک رسالت دهید و سفته را به آدرس خود دریافت کنید. همچنین امکان استعلام سفته الکترونیکی بانک رسالت نیز وجود دارد.
- دکه‌های روزنامه فروشی
برخی از دکه‌های روزنامه فروشی سفته نیز ارائه می‌دهند. البته پیشنهاد می‌کنیم جهت احتیاط و جلوگیری از تقلبی بودن سفته آن را از منابع معتبر تهیه کنید.
مدارک لازم برای تهیه سفته چیست؟
برای تهیه سفته مدارک زیر نیاز است:
- کارت ملی
- شماره حساب بانکی (اگر لازم باشد)
- ممکن است برای برخی از انواع سفته، نیاز به ارائه توضیحاتی مانند میزان مبلغ یا نوع استفاده از سفته باشد.
نحوه پر کردن سفته
پر کردن سفته مراحل مشخصی دارد که باید با دقت انجام شود. در ادمه نحوه پر کردن سفته توضیح داده شده است:
- تاریخ:در قسمت بالای سفته، تاریخ پر کردن آن را بنویسید. تاریخ به شکل روز/ماه/سال وارد می‌شود.
- محل صدور:در قسمت “در” باید نام شهر یا محل صدور سفته را وارد کنید. به‌طور معمول، این همان شهری است که شما در آن اقدام به پر کردن سفته می‌کنید.
- مبلغ:مبلغی که می‌خواهید تضمین کنید یا بدهی خود را با آن تسویه کنید، در قسمت “مبلغ” نوشته می‌شود. هم به صورت عددی و هم به صورت حروف باید وارد شود.
- نام گیرنده:در قسمت “به موجب” باید نام شخص یا شرکتی که شما به آن مبلغ را می‌دهید، وارد شود. این شخص یا شرکت ممکن است طلبکار شما باشد.
- امضا و اثر انگشت صادرکننده:در قسمت پایین سفته باید امضا کنید و اگر لازم باشد، اثر انگشت خود را بگذارید.
- سررسید:در صورتی که سفته برای تاریخ مشخصی باشد، تاریخ سررسید که موعد پرداخت آن است، باید در سفته نوشته شود.
- آدرس و مشخصات صادرکننده:در بعضی نسخه‌های سفته، ممکن است نیاز باشد آدرس و شماره تلفن خود را نیز ذکر کنید.
بعد از پر کردن تمام این بخش‌ها، باید به گیرنده سفته آن را تحویل دهید و رسید دریافت کنید.
قوانین سفته
سفته یکی از ابزارهای مالی است که در قوانین ایران تحت عنوان «سند تعهد به پرداخت مبلغ معین» شناخته می‌شود. استفاده از سفته قوانین خاص خود را دارد که در ادامه برخی از مهم‌ترین موارد آن را بیان می‌کنم:
1. الزامات صادرکننده سفته
- صادرکننده باید مبلغ مشخصی را در سفته ذکر کند.
- تاریخ و محل صدور باید در سفته قید شود.
- امضا یا اثر انگشت صادرکننده در سفته الزامی است.
- نام دریافت‌کننده (که ممکن است فرد یا موسسه باشد) باید در سفته ذکر شود.
- در برخی موارد نیاز به ذکر تاریخ سررسید است.
2. حقوق دارنده سفته
- دارنده سفته می‌تواند در تاریخ سررسید مبلغ سفته را از صادرکننده مطالبه کند.
- در صورتی که صادرکننده در تاریخ سررسید پرداخت نکرد، دارنده سفته می‌تواند اقدام به وصول آن از طریق مراجع قانونی کند.
- در صورت عدم پرداخت، دارنده سفته می‌تواند از طریق صدور اجرائیه به مراجع قضائی، مبلغ را از صادرکننده دریافت کند.
3. انتقال سفته
- سفته قابل انتقال است. یعنی دارنده آن می‌تواند آن را به شخص دیگر انتقال دهد. برای این کار کافی است که پشت سفته را به نام شخص جدید منتقل کند (انتقال به پشت).
- اگر سفته انتقال یابد، مسئولیت پرداخت آن بر عهده شخص جدید خواهد بود.
4. سررسید و پرداخت
- اگر تاریخ سررسید سفته فرا برسد و مبلغ پرداخت نشود، دارنده سفته می‌تواند از طریق دادگاه اقدام به وصول مبلغ کند.
- اگر تاریخ سررسید در سفته ذکر نشده باشد، دارنده می‌تواند هر زمان پس از صدور سفته مبلغ را مطالبه کند.
5. عدم پرداخت و شکایت
- در صورت عدم پرداخت، دارنده سفته می‌تواند از صادرکننده شکایت کند و به دادگاه مراجعه کند.
- صادرکننده موظف است مبلغ سفته را همراه با جریمه‌های قانونی (در صورت وجود) پرداخت کند.
6. عواقب قانونی در صورت عدم پرداخت
- در صورتی که صادرکننده سفته، مبلغ آن را پرداخت نکند و پس از مراجعه به دادگاه محکوم به پرداخت نشود، دادگاه می‌تواند اجرائیه صادر کرده و دارنده سفته می‌تواند از طریق توقیف اموال صادرکننده، مبلغ را دریافت کند.
7. ویژگی‌های قانونی سفته
- تأثیر حقوقی: سفته به‌عنوان یک سند تجاری دارای تأثیر حقوقی است و قابل وصول از صادرکننده است.
- مهلت وصول: اگر در سفته تاریخ مشخصی قید نشده باشد، دارنده آن حق دارد در هر زمانی از صادرکننده مبلغ را مطالبه کند.
8. مسئولیت ضامن (در صورت وجود)
- اگر برای سفته ضامنی وجود داشته باشد، ضامن نیز موظف به پرداخت مبلغ سفته در صورت عدم توانایی صادرکننده است.
سفته در قانون تجارت ایران، تحت ماده ۳۱۵ و ۳۲۷ قانون تجارت تعریف شده است. این قانون همچنین به نقل و انتقال، مسئولیت‌های صادرکننده و پرداخت‌های آن پرداخته است. با توجه به این قانون، استفاده از سفته به‌عنوان یک ابزار مالی نیازمند دقت و اطلاعات دقیق است. توصیه می‌شود که در صورت استفاده از سفته، از مشاوره حقوقی برای پر کردن صحیح و رعایت الزامات قانونی بهره‌مند شوید.
پشت نویسی سفته چیست؟
پشت‌نویسی سفته به عملی گفته می‌شود که در آن دارنده سفته آن را به شخص دیگری منتقل می‌کند. پشت‌نویسی سفته، در واقع به معنای انتقال حقوق مربوط به سفته به شخص ثالث است. این کار به روش‌های خاص خود انجام می‌شود و پس از انتقال، فرد جدید (انتقال‌گیرنده) حق مطالبه مبلغ سفته را از صادرکننده خواهد داشت.
اهداف پشت نویسی سفته چیست؟
پشت‌نویسی سفته باعث می‌شود که دارنده آن بتواند حقوق مالی خود را به فرد دیگری منتقل کرده و آن فرد نیز از طریق همان سفته، مبلغ را از صادرکننده مطالبه کند.
ظهر نویسی برای انتقال
این ظهرنویسی به دو منظور انجام می‌شود:
- انتقال به فرد مشخص (حواله به شخص معین): این نوع پشت‌نویسی در صورتی انجام می‌شود که سفته به نام فرد معینی منتقل شود.
- انتقال به حواله‌کرد (انتقال به شخص دیگر): در این نوع پشت‌نویسی، سفته به‌طور عمومی و بدون مشخص کردن نام شخص خاصی منتقل می‌شود. این نوع پشت‌نویسی به‌طور عمده برای تبادلات تجاری و مالی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ظهر نویسی برای وکالت
ظهرنویسی برای وکالت به عملی گفته می‌شود که در آن دارنده یک سند (مانند چک، سفته یا برات) در پشت آن سند، به شخص دیگر وکالت می‌دهد تا از طریق آن سند اقداماتی انجام دهد، مانند وصول وجه یا پیگیری‌های قانونی. این عمل مشابه پشت‌نویسی است، اما با هدف انتقال وکالت به شخص دیگر برای انجام امور حقوقی یا مالی مرتبط با سند.
در واقع، ظهرنویسی برای وکالت به این معناست که دارنده سند به شخص دیگری وکالت می‌دهد تا از طریق آن سند، در خصوص حقوق و تعهدات موجود در آن عمل کند. این نوع ظهرنویسی معمولاً در مواردی همچون وصول وجه چک یا سفته و یا اقدام به پیگیری قانونی استفاده می‌شود.
ظهر نویسی برای ضمانت
ظهرنویسی برای ضمانت به عملی گفته می‌شود که در آن دارنده یک سند (مانند چک، سفته یا برات) در پشت آن، تعهد به ضمانت شخص دیگری را اعلام می‌کند. به عبارت دیگر، فرد با ظهرنویسی، خود را به عنوان ضامن در قبال پرداخت مبلغ مندرج در سند (مانند چک یا سفته) معرفی می‌کند.
این نوع ظهرنویسی معمولاً زمانی انجام می‌شود که فردی می‌خواهد مسئولیت پرداخت بدهی یا تعهدات دیگری را بر عهده بگیرد و به‌عنوان ضامن شناخته شود. در واقع، فرد ضامن با ظهرنویسی، خود را مسئول پرداخت بدهی در صورت عدم انجام تعهد توسط صادرکننده سند می‌کند.
جمع بندی
سفته یک سند مالی معتبر است که در معاملات تجاری و مالی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سند بیانگر تعهد به پرداخت مبلغ مشخصی به یک فرد یا نهادی خاص در زمان معین است. در صورتی که صادرکننده آن نتواند آن مبلغ را پرداخت کند، دارنده سفته می‌تواند از طریق مراجع قانونی آن را وصول کند. سفته ابزاری کاربردی برای تضمین تعهدات مالی است که در مسائل تجاری، حقوقی و مالی کاربرد دارد. استفاده صحیح و آگاهانه از سفته، در پیگیری حقوق و تعهدات بسیار مفید است.
سوالات متداول
سفته چیست؟
سفته سندی است که صادر کننده آن متعهد می‌شود مبلغ درج شده در آن را در تاریخ مشخص یا عندالمطالبه پرداخت کند.
بخش‌های مختلف سفته چیست؟
سفته شامل مبلغ، تاریخ، سررسید، نام بستانکار، نام متعهد، محل پرداخت سفته و محل اقامت متعهد سفته می‌باشد.
مزایا و معایب سفته چیست؟
سفته زمانی می‌تواند سودمند باشد که واحد تجاری نتواند از یک وام دهنده سنتی مانند بانک وام دریافت کند. با این حال، سفته‌ها می‌توانند بسیار ریسک‌پذیر باشند، زیرا وام‌دهنده ابزار و مقیاس منابع موجود در موسسات مالی را ندارد. در عین حال، در صورت نکول، ممکن است مسائل حقوقی هم برای صادرکننده و هم برای گیرنده پرداخت ایجاد شود.
